Lịch sử dân tộc Khmer - Chương VI - LIU YE – SAOMA VÀ LÁ LIỄU

Lịch sử Khmer ghi nhận rằng, người Khmer có nữ vương đầu tiên tên là «Liu Ye» (柳葉 -Yuon đọc theo âm Hán cổ là «Liễu Diệp»), một số người khác thì gọi nữ vương này là «Saoma» (សោមា). Ở Pháp, những nhà nghiên cứu văn hóa lịch sử Khmer gọi nữ vương này là nhữ vương «Lá Liễu» do căn cứ vào chữ «Liu Ye» (柳葉) theo các ghi chép của Tàu, các thế hệ sau thừa nhận những nghiên cứu này, và «Liu Ye» (Liễu Diệp hay Lá Liễu) được toàn thế giới biết đến là tên nữ vương đầu tiên của người Khmer.

Vấn đề này hết sức thú vị và rất có lợi nếu ta xem xét vấn đề này để truy tìm lịch sử thật sự của người Khmer. Thế giới biết đến lịch sử của người Khmer căn cứ vào các thư lịch cổ của người Trung Hoa từ thế kỷ thứ II, thứ III Tây lịch, sau cuộc tuần sứ của hai sứ thần Trung Hoa là Kāngtài và Zhū Yīng đến vương quốc Khmer trong khoảng từ năm 245 đến năm 250. Hai sứ thần này đều có viết trong quyển  扶南傳 (Phù Nam Truyện) rằng, khởi thủy vương quốc này có một nữ vương, thủa thiếu thời có tên là «Bà Liu Ye»

Nữ vương đầu tiên của người Khmer có tên là «Bà Liu Ye». Câu hỏi đặt ra là, đây là tiếng Trung Hoa hay người Trung Hoa ghi lại âm của tiếng Khmer? Ông Paul Pélliot, chuyên gia Hán Ngữ ở Pháp khẳng định, đây là tiếng Tàu chứ không phải là từ ghi lại tiếng Khmer. Ông giải nghĩa rằng: «Liu» nghĩa là «Liễu» và « Yeyu» nghĩa là «Lá». «Li Yeyu» có nghĩa là «Liễu Lá».

Bà E. Porée Maspéro trong cuốn Etudes sur les rites agraires des Cambodgiens thì «Liễu Lá» có vẻ như không phù hợp lắm, nên viết lại là «Lá Liễu» mới đúng nghĩa. Nếu viết theo «Lá Liễu» thì tên nữ vương này phải được viết lại là «Li Yuye», đọc và viết giản lược lại là «Liu Ye»  (柳葉). Vì giải thích của bà này có vẻ hợp lý hơn nên người Khmer có nữ vương đầu tiên là là «Liu Ye». Ngày nay, trên toàn thế giới, người ta biết rằng, nữ vương đầu tiên của người Khmer là «Liu Ye»  (柳葉).

Riêng nhà nghiên cứu G. Cœdès thì gọi tên nữ vương đầu tiên của vương quốc Funan là «Lá Liễu» mà không hề giải thích gì cả.

Một điểm hết sức quan trọng đáng lưu ý là, xứ Khmer không có cây liễu. Điều này cũng được Zhou Daguan (Chu Đạt Quan) viết lại.

Thật khó có thể tin răng nữ vương có thể tên là «Lá Liễu» trong khi cả vương quốc ấy không ai biết «Liễu» là cây gì.

Thực ra, Tầu viết «Ye Liyu» là ghi lại âm của từ «Yeay Liv» (យាយលីវ – Bà Độc Thân) của tiếng Khmer. Người Tầu không đọc được từ «Yeay» nên đọc chệch lại là «Ye» (Một số khu vực như Khleang, Polleav, cũng có người Khmer Krom đọc «Yeay»  thành «Ye»  hoặc «Yé»).

Từ «Yeay» (យាយ - bà ) thể hiện sự tôn trọng theo truyền thống của người Khmer phù hợp theo truyền thống mẫu hệ có từ thời tổ tiên. Từ «Liu» (លីវ - Độc thân) được gọi do nữ vương của người Khmer khi đó vẫn chưa có chồng. Điều này cũng được Kāngtài và Zhūyīng xác nhận.

Hơn nữa, ta phải thừa nhận rằng, người Khmer không bao giờ gọi tên của người có địa vị cao hơn. Việc gọi tên người có địa vị cao hơn là một sự xúc phạm đến người đó. Cũng vậy, ta thấy, Khmer không hề gọi Cố Hoàng là «Vua Norodom Sihanouk» cả, người Khmer gọi ông là «Samdech Ov» (សម្ដេច​ឳ - Vua Cha) hay «Samdech Ta» (សម្ដេច​តា - Vua Ông) hay «Ta Yerng» (តា​យើង - Ông của mình). Như vậy, việc người Khmer gọi nữ vương của mình là «Yeay Liu» tức «Bà Độc Thân» là một thái độ tôn trọng và hoàn toàn hợp lý.

Nữ vương này cũng có tên là Saoma (សោមា) hay Saomah (សោមៈ). Đây là một cái tên hết sức nổi tiếng, lừng lẫy, một cái tên hết sức tuyệt vời được dùng để xác định tất cả các vương triều của người Khmer mãi cho đến khi Angkor bị rơi vào tay ngoại xâm. Điều này được nghi lại trên bia đá thuộc đền Baksei Chamkrong được vua Reajintreah Varman cho xây dựng hồi năm 947.

Tuyệt vời hơn nữa, Saoma cũng là xác định tất cả các dòng dõi vua chúa của Cham, bắt đầu từ vua Prokah Theamivy Varman (ប្រកាសធមិវី​វរ្ម័ន – Prakāsa Dhamivī Varman). Bia cổ của người Cham được phát hiện khắc hồi năm 658 ở Mỹ Sơn mêu tả rằng đức vua này có nguồn gốc từ dòng họ của nữ vương Saoma do Mẫu thân của đức vua này là người xuất thân từ hoàng tộc Khmer tên là «Sarahveah Vanney» (សារវ​ វណ្ណី – Sārava Vaṇṇī) là công chúa con vua Isan Varman Đệ Nhất.

Saoma là tên của nữ vương Khmer sau khi bà kết hôn và trở thành hoàng hậu của quốc vương Kaundin. Trong tiếng Sanskrit, Saoma nghĩa là mặt trăng, là hóa thân của thần Krishna (ក្រិស្ណ - Kṛṣṇa). Krishna lại là một trong hóa thân của thần Vishnu.

Dù Kaundin lên làm quốc vương của người Khmer và thành lập quốc gia theo Brahma giáo thì nữ vương Saoma vẫn là người thiết lập nên dòng dõi hoàng tộc của người Khmer với tên gọi là « Saoma Vaingsa» (សោមា​ វាំង្សា) hay «Dòng dõi Mặt Trăng».

Kết luận, nữ vương đầu tiên của người Khmer mà người nước ngoài biết đến không phải tên là «Ye Liyu»  hay «Liu Ye» hay «Lá Liễu». Hay thậm chí có người gọi nữ vương đầu tiên của người Khmer là «Lá Dừa» đi chăng nữa cũng hoàn toàn không hợp lý.

- Tên của Nữ vương được dân chúng gọi là «Yeay Liu» (យាយ​លីវ – Bà Độc Thân)

- Tên của Ngài khi trở thành hoàng hậu của vua Kaudin là «Saoma» (សោមា)

- Tên thật của bà khi chưa trở thành Hoàng hậu, tức khi là nữ vương của vương quốc Khmer theo tín ngưỡng dân gian là gì? Đó vẫn là một bí mật lớn.