GIẢI MÃ NỘI DUNG KHẮC TRÊN BIA ĐÁ TẠI CHÙA SAMBORRANSI

Chùa Samborransi (Còn gọi là chùa Sambua) là mooth ngôi chùa Phật giáo Theravada Khmer nằm trên địa bàn tỉnh Trà Vinh được xây dựng vào năm Phật lịch 917, Thường lịch 373, nếu tính đến năm 2013 thì chùa đã có niên đại 1640 năm. Hiện nay, chùa còn lưu giữ một bia đá được dựng từ khoảng thế kỷ thứ 7 hoặc thứ 8 theo Thường lịch. Nếu tính theo xây dựng chùa và các sử liệu của Việt Nam cho rằng triều Nguyễn đã quản lý Prey Nokor từ cuối thế kỷ 17, vào năm 1698 thì người Việt đã đến khai phá vùng đất Kampuchea Krom sau người Khmer Krom xây dựng chùa Samborransi đến 1316 năm.

Bia đá này dài 1.7m, ngang 4.8cm và dày 0.9cm, nặng khoảng 500kg.

Cách trung tâm tỉnh lỵ Trà Vinh khoảng 40 cây số, Cầu Kè là huyện có người Khmer sinh sống đông đảo, có 22 trong tổng số 141 chùa Khmer toàn tỉnh Trà Vinh. Các chùa như Chùa Maha Boddhivana (Chùa Ta Thiev) xây dựng năm Thường lịch 1367, Chùa Patumsagor (Chùa Kampong Spean) xây dựng năm Thường lịch 1818, Chùa Ratanatiparam Koh Keo (Chùa Ormech) xây dựng năm Thường lịch 1657, Chùa Patum Krapumratn Kesor Bupphachampameas (Chùa Samneng Thom), xây dựng năm Thường lịch 1364, …

Riêng chùa Chùa Samborransi hay còn gọi là Chùa Sambua, được xây dựng hồi năm Phật lịch 917, Thường lịch 373 tại ấp Ta Khau (Trà Kháo), xã Kra Sang (Hòa Ân), Huyện Kampong Spean (Cầu Kè), tỉnh Preah Trapeang (Trà Vinh). Tính đến nay, chùa đã được 1640 năm tuổi. Nếu căn cứ vào danh sách các chùa Khmer ở Kampuchea Krom thì Chùa Samborransi là chùa được xây dựng trước tiên nhất ở Kampuchea Krom.

Chùa Samborransi hay còn gọi là Chùa Sambua

Hiện tại Chùa còn lưu giữ một bia đá có chiều dài 1.7m, ngang 4.8cm, dày 0.9cm, nặng gần 500kg. Bia đá này có khắc một dòng chữ Khmer cổ, ngoài các nhà khảo cổ học ra, không ai có thể đọc được nội dung dòng chữ này. Tuy nhiên dòng chữ này đã được các nhà nghiên cứu Pháp biết từ lâu, đã được trình bày trong hồ sơ của Viện Viễn Đông Bác Cổ (Bulletin de l’ecole Francaise l’Extrieme Orient XIX) hồi năm 1919. Khi đó chùa này có tên là Chùa Sambua, có thể là gọi tắt từ Samborransi, và hiện nay, người dân địa phương cũng quen gọi chùa là Chùa Sambua. Dòng chữ Khmer cổ này có nội dung là tiếng Sanskrit đã được ông George Seidel dịch sang tiếng Pháp và được Giáo sư Angle Lien viết bằng chữ Khmer hiện đại là ភោគីន្ទ្រាស្យ សហស្រនិស្សត ចលជ្ជិហ្មាត ទិច្ចុម្វិត (Bhogintreasya sahasranissata calajjihmata ticcumbita) nghĩa là "Do nhờ ánh sáng phát ra từ một nghìn cái miệng của Chúa Rồng đến quét sạch chất nhơ".

Giáo sư Angle Lien cũng khẳng định rằng cũng có một bia đá tương tự được tìm thấy ở khu vực tỉnh Takeo hiện nay, có niên đại ở thế kỷ thứ 7 hoặc thứ 8, dựa trên những phân tích văn tự trên bia đá đó thì nó có trước thời Angkor nữa. Bia đá này được đánh số hiệu là K. 419.

Căn cứ vào nội dung của bia đá này thì Một nghìn vị Chúa Rồng mà người Khmer chúng ta vẫn tôn thờ từ xa xưa đã đến tỏa ánh sáng để quét sạch chất nhơ, bảo vệ toàn bộ Phật tử sống trong khu vưc này, thế nên chùa này mới có tên là Chùa Samborransi tức là Giàu Ánh Sáng (dịch Hán tự là Phú Quang: Sambor: Giầu có, nhiều, dư. Ransi: Ánh sáng, Quang). Có thể nói, bia đá này là linh hồn của Chùa Samborransi và là bằng chứng khẳng định Khmer Kampuchea Krom là chủ của Đế chế Phù Nam (Funan, Phnom) hay Kampuchea Krom ngày nay.
Chùa Samborransi có diện tích 11,170 km3, trãi qua 4 đợt trùng tu. Lần trùng tu gần đây nhất đã xây dựng Vihara (Chánh điện) mới dưới sự chủ trì của Trụ Trì Thạch Duông, và làm lễ Kiết giới Sima (Khánh thành) hồi năm 1998.

Nếu căn cứ vào năm xây dựng Chùa và Lịch sử của người Việt cho biết triều Nguyễn đã quản lý vùng đất Prey Nokor vào cuối thế kỷ 17, năm 1698, ta thấy rằng người Việt đến vùng đất này sau thời điểm người Khmer Krom xây dựng chùa Samborransi là 1316 năm.